Iedereen heeft een rol in het realiseren van de energietransitie. Overheden, gemeentes en warmtebedrijven spelen een grote rol, maar ook als burger kun je een belangrijke rol vervullen. In energiecoöperaties werken bewoners zelf aan de energietransitie in hun wijk. WijkvanNu werkt samen met Energie van Utrecht: de koepelorganisatie voor energiecoöperaties in provincie Utrecht. Hoe ziet deze organisatie eruit en hoe werken we samen? Waarom is het zo belangrijk dat bewoners zich verzamelen om aan de energietransitie te werken? We spraken Sophie Schut, directeur van Energie van Utrecht.
Hoe is Energie van Utrecht ontstaan en wat doen jullie?
“De aanleiding was vijf jaar geleden toen de Regionale Energie Strategieën (RES) er kwamen. Vanaf toen werkten gemeenten in regio’s samen om de energietransitie lokaal en regionaal vorm te geven. Een logische stap voor Utrechtse energiecoöperaties om ook de krachten te bundelen. Inmiddels hebben we 29 leden! Binnen Energie voor Utrecht delen we kennis, behartigen we de belangen van de aangesloten coöperaties en leveren we diensten aan energie- en warmtegemeenschappen.”
Waarom zijn energiecoöperaties zo belangrijk in de energietransities?
“Het gemeenschapsdenken bestaat al heel lang: burgers organiseren zichzelf, zetten samen iets op en hebben zo een stem in wat er in hun buurt gebeurt. Ook in de energietransitie is dit van belang. Nu komt er eindelijk steeds meer erkenning en rechten voor die coöperaties onder andere in de Energiewet en de Wet Collectieve Warmte. En dat is ook nodig, want ze spelen een belangrijke rol!
We moeten de energietransitie niet alleen aan de overheid en aan de markt overlaten. De overheid zet zich in voor een effectieve transitie, maar dit gaat niet altijd even snel en eerlijk. De noodzaak om snel over te gaan naar een duurzame energievoorziening is groot en de tijd dringt. Marktpartijen werken in de basis aan hun eigen belang, wat voor een groot gedeelte winst gedreven is. De overheid bepaalt de spelregels en wil de vaart erin houden. Dan is het fantastisch dat burgers een helpende hand uitsteken en zelf een alternatief opzetten om zo de energietransitie eerlijk in te richten én te versnellen!”
Hoe doen jullie dit bij Energie van Utrecht concreet voor jullie leden?
“Via belangenbehartiging maken we ons hard voor de rol van energiecoöperaties. Zo zien we dat er soms bepaalde vooroordelen zijn over wat coöperaties wel en niet kunnen. Natuurlijk is elke coöperatie anders, groot of klein, maar in de basis kunnen ze veel bereiken. Zo zien we dat wanneer er een warmtecoöperatie betrokken is bij de lokale energietransitie, het draagvlak onder bewoners vaak veel hoger is. Hierdoor zijn er veel minder risico’s voor het warmtesysteem dat gekozen wordt. We zorgen dat dit verhaal breder bekend wordt in de regio Utrecht.
Daarnaast ondersteunen we coöporaties met ontwikkeldiensten voor collectieve warmtesystemen, zonnevelden en -daken en windparken, en helpen we hen met professionalisering. Ook besteden we veel tijd aan kennisdeling, onder andere via het Servicepunt Energie dat mogelijk gemaakt wordt door de Provincie Utrecht.”
Wat is jouw persoonlijke motivatie om energiecoöperaties te ondersteunen?
“Ik heb zelf in het bedrijfsleven gewerkt bij grote energiebedrijven en in mijn woonplaats Culemborg was mede-oprichter en bestuurslid van een energiecoöperatie. Ik heb van dichtbij gezien welke waarde zij creëren maar ook waar ze mee worstelen. Voor mij staat centraal dat energie een basisbehoefte is. Iedereen heeft het nodig, dan is het van belang dat je er eerlijk toegang toe krijgt en zeggenschap over hebt. Zeker in de warmtetransitie gaat het over hoe je je leven in je eigen huis achter de voordeur inricht.
Daarnaast vind ik dat de energietransitie wel een tandje sneller mag, het klimaatprobleem wacht niet. Energiecoöperaties helpen daarbij: van informatie over energiebesparing tot en met het ontwikkelen van windparken.”
WijkvanNu en Energie van Utrecht werken in Bunnik aan een wijkuitvoeringsplan. Hoe is die samenwerking ontstaan en waar zit de meerwaarde in het samen optrekken?
“We zijn nog niet zo’n grote organisatie en kunnen daardoor niet alles oppakken. De samenwerking kwam dus mooi uit. Wij hebben een rol in het procesmanagement en brengen kennis van warmtegemeenschappen in. Voor deze wijk in Bunnik is het nog helemaal niet bepaald dat een warmtecoöperatie hier iets gaat ontwikkelen. Sowieso kan je vooraf niet zeggen: een collectieve of een individuele aanpak het beste is, want dan gaat het proces eigenlijk al op slot. We willen laten zien wat de waarde van een collectieve en individuele aanpak kan zijn en daarover informeren, maar het is uiteindelijk aan de bewoners en de gemeente wat zij zelf willen! En dat sluit natuurlijk naadloos aan bij de participatie-aanpak van WijkvanNu.
Ook bij een individuele aanpak zijn er alsnog bepaalde elementen die je collectief zou kunnen inrichten. Bijvoorbeeld door te kijken hoe je elektriciteit van individuele warmtepompen inkoopt al dan niet zon- en wind energie via een energiecoöperatie. Dit concept heet energie delen en zorgt voor een stabiele prijs. Bijkomend voordeel daarvan zou ook kunnen zijn dat je netcongestie kan voorkomen.
Ook als een wijk wel voor een collectieve oplossing wil gaan, zijn daarbinnen natuurlijk ook weer allerlei smaken te bedenken: zowel in het technish concept als qua organisatie. Ook die kennis delen we graag!”
Wat kan WijkvanNu betekenen voor energiecoöperaties?
“WijkvanNu heeft de technische denkkracht om goed onderzoek te doen en analyses te maken waar coöperaties veel aan kunnen hebben. Daarnaast is het fijn om samen te werken met een partij zoals jullie waar participatie vanuit overtuiging wordt gedaan, niet om een vinkje te kunnen zetten. Vanuit die overtuiging richten jullie participatie zorgvuldig in en dat sluit vaak goed aan bij de waarden van waar uit energiecoöperaties werken!”
