Hoe organiseer je bewonersparticipatie in wijken waar een warmtenet tot de mogelijkheden behoort? De ontwikkeling van een warmtenet vraagt om een andere aanpak dan de overstap op individuele technieken. En toch moeten deze appels en peren in een WUP traject met elkaar vergeleken worden, zodat bewoners een weloverwogen keuze kunnen maken voor hun woning. Dat is geen eenvoudige opgave. WijkvanNu heeft er inmiddels behoorlijk wat ervaring mee. In dit artikel delen we een aantal inzichten uit onze projecten.
Stem het participatieplan af op de mogelijkheden voor de wijk
Gemeenten maken hun eerste WUPs vaak voor wijken waar kansen zijn voor een warmtenet. WijkvanNu komt hele diverse situaties tegen waarbij dit het geval is. Enkele voorbeelden:
- Er is een kans om de wijk aan te sluiten op een bestaand warmtenet in de buurt.
- De gemeente heeft al een bron en/of een partij die de exploitatie kan doen (een warmtebedrijf) voor een nieuw warmtenet en wil bewoners via het participatieproces mee krijgen.
- In de Transitievisie Warmte is de wijk gekozen als kansrijk omdat er diverse potentiële bronnen waren geïdentificeerd voor een nieuw op te richten warmtenet. Bij onze nadere analyse blijkt dan soms dat deze potentiële bronnen eigenlijk weinig toch geen potentie hebben of onhaalbaar zijn, waardoor een warmtenet niet meer voor de hand ligt.
In situaties a. en b. is het vaak mogelijk om al een voorlopige businesscase op te stellen tijdens de ontwikkeling van het WUP. In situatie c. is dat lastiger en zul je een meer generieke business case moeten maken met veel inschattingen en ruimere marges. Dit heeft directe gevolgen voor de manier waarop je bewoners betrekt en informeert.
Stel de bewoners écht centraal
Een warmtenet valt of staat met de commitment van bewoners. Als het WUP traject voor bewoners aanvoelt als een verkooppraatje voor een warmtenet, dan roept dat weerstand op. WijkvanNu gelooft erin dat bewoners tijdens het WUP proces eerlijke en volledige informatie over zowel individuele als collectieve technieken moeten krijgen. Zo kunnen zij een weloverwogen keuze maken. Als de gemeente overtuigd is van de meerwaarde van een warmtenet, dan zouden bewoners dat – op basis van dezelfde informatie – ook moeten kunnen zijn. Dit vergroot de kwaliteit van de participatie en het draagvlak voor vervolgstappen.
Wees duidelijk over het vervolgtraject
Een belangrijk, maar onderbelicht verschil tussen individuele en collectieve technieken is de route die volgt nadat het vaststellen van de WUP.
- Bij individuele technieken moeten bewoners na de vaststelling zelf aan de slag. Daarbij zal de focus aanvankelijk vooral op isoleren liggen en wanneer het elektriciteitsnet verzwaard is, kan op grote schaal over worden gestapt naar all-electric verwarmen.
- Bij de keuze voor een collectieve techniek is het WUP slechts het eerste ‘go/no-go’-moment na de onderzoeksfase. Daarna volgen een ontwikkelfase en een realisatiefase, die samen wel 8 jaar kunnen duren. In die tijd volgen meerdere go/no go momenten, waaronder de commitment van bewoners op basis van een concreet aanbod.
Daarbij kan de uitkomst dus zijn dat er toch geen warmtenet kan worden gerealiseerd, ondanks het voornemen in het WUP.
Vooral in wijken waar nog geen warmtebedrijf is, blijft onzeker of het warmtenet daadwerkelijk gerealiseerd wordt. In dat geval blijven individuele technieken als back-upoptie noodzakelijk.
Ga zorgvuldig om met onzekerheden in kostenvergelijkingen
De kosten voor een warmtenet zijn in een vroeg stadium vaak nog onzeker. Daarnaast zijn kosten ook erg afhankelijk van persoonlijke keuzes, eerdere verbouwingen van bewoners en actuele marktprijzen. Dit maakt het lastig om eerlijke vergelijkingen te maken tussen verschillende oplossingen.
WijkvanNu ziet daardoor dat in projecten ruime marges in de businesscase van het warmtenet worden aangehouden. Daardoor lijkt het warmtenet onterecht duurder, wat het draagvlak ondermijnt. Voor de bewoners werkt het goed om met bandbreedtes te werken om onzekerheden inzichtelijk te maken. Daarin moeten we transparant zijn over aannames en marges die we hanteren. Dit helpt bewoners om de informatie beter te duiden en voorkomt dat één scenario onterecht wordt uitgesloten.
Geef inzicht in de praktische voor- en nadelen
Kosten spelen vaak een doorslaggevende rol bij het vergelijken van verschillende technieken, maar andere aspecten spelen ook een belangrijke rol. Maak daarom ook de praktische voor- en nadelen inzichtelijk. Denk bijvoorbeeld aan:
- Benodigde ruimte voor de installatie en/of een boilervat
- Veel of weinig onderhoud aan de installatie
- Geluid van een buitenunit
- Mogelijkheden tot koeling
- Overlast tijdens de realisatie
- Benodigde aanpassingen aan het afgiftesysteem
Wees open en eerlijk
Vertrouwen tussen de gemeente en de inwoners is de basis van een succesvolle participatieproces. Wees daarom open en eerlijk over:
- De ruimte die bewoners hebben om mee te denken en te beslissen.
- De rol van de gemeente in het proces.
- De visie van de gemeente op het warmtenet (indien aanwezig).
- De stand van zaken in de lokale energietransitie.
- Wat de gemeente wel en niet kan betekenen voor bewoners.
- Wat nog onzeker of onbekend is.
Eerlijkheid en transparantie versterken het vertrouwen van bewoners in het proces én in de gemeente. Niet alleen voor dit traject, maar ook voor andere participatietrajecten van de gemeente.
Wil je met WijkvanNu sparren over hoe het participatieproces eruit moet zien voor jouw gemeente of wijk? Neem contact met ons op!
