Recent kwam het PBL met een groot rapport over welke technische maatregelen ervoor kunnen zorgen dat Nederland in 2050 klimaatneutraal wordt. Ruim dertig routes om klimaatneutraal te worden zijn doorgerekend. Gedragsverandering is bewust niet meegenomen in de reikwijdte van het onderzoek. Welke inzichten en kansen zien we in dit onderzoek?
Nederland klimaatneutraal in 2050 is technisch haalbaar, maar wordt spannend
Ruim dertig routes om klimaatneutraal te worden zijn doorgerekend door het PBL in hun rapport ‘’Trajectverkenning klimaatneutraal 2050’’. De uitkomst is dat het mogelijk is om in 2050 klimaatneutraal te zijn in alle sectoren. Daar komt echter een grote ‘maar’ achteraan: uitstelsel of uitsluiting van maatregelen maakt het bereiken van klimaatneutraliteit in 2050 moeilijker of zelfs onmogelijk. Het rapport stelt dat controversiëlere opties zoals aanpassingen in landbouw ook nodig zijn. Hiermee legt het PBL een goede basis om te zien welke technische aanpassingen nodig zijn om het klimaatdoel van 2050 te halen en of dit überhaupt nog binnen onze mogelijkheden ligt.
Combinatie met gedragsverandering ontbreekt
Sociale factoren zoals knelpunten in het omarmen van deze technische maatregelen of grootschalige gedragsverandering blijven buiten zicht van dit onderzoek. Volgens PBL directeur Marko Hekkert is dit om te zien hoever we zouden komen met alleen technologische oplossingen in het huidige economische systeem. Grootschalige gedragsverandering, knelpunten hiervoor of alternatieve kijken op het economisch systeem zoals post-groei ontbreken volledig. Hier kwam veel kritiek op, onder andere uit een opiniestuk in het NRC: het bevestigt het beeld dat we er kunnen komen zonder grootschalige gedragsverandering, en dit terwijl de tijd dringt om via een eerlijke transitie naar een fossielvrije samenleving te gaan.
Gedragsverandering en techniek zijn samen effectief om klimaatdoelen te halen
Er zit een belangrijke parallel tussen de zienswijze van het PBL rapport en de aanpak van WijkvanNu. Technologische kennis vormt de basis en daarvoor is zorgvuldig onderzoek essentieel. In zichzelf is het een positieve boodschap dat de technische mogelijkheden theoretisch voldoende zijn om tot een klimaatneutraal Nederland in 2050 te komen. Maar vervolgens moet die kennis gecombineerd worden met gedragskennis om voorgestelde technologische oplossingen door te kunnen voeren en om daarnaast ons gedrag aan te passen en minder energie te verbruiken.
Voor bewoners kan je hierbij denken aan vergroening in de buurt en minder energieverbruik in huis, die behaald kan worden door een participatieve aanpak. Het risico van focussen op techniek is dat de rol van gedragsverandering onderschat wordt. We gaan de klimaatdoelen namelijk makkelijker halen als we ook met elkaar ons gedrag kunnen veranderen. Dat nemen wij ook mee in onze processen met gemeenten, die deze energietransitie immers op kleine schaal uitvoeren.
We hopen dan ook dat dit rapport voor gemeenten een helderder beeld geeft van waar we nu staan richting de lange termijn doelen voor 2050. Daarbij vinden we het belangrijk om te benadrukken dat dit het beginpunt is van het blijvende traject om technische kennis en gedragsverandering met elkaar te combineren.
